КАКО РУСИЈА ја создаде новата ГЕРМАНСКА СУПЕР АРМИЈА

„Ова го сфаќаме како уште една потврда дека Берлин е на пат кон ново вооружување. Како може да се направи тоа? За жал, многу добро знаеме. Во време кога е неопходно да се бараат начини за намалување на заедничките закани, Германија напротив, тргнува по патот на ескалација на воено-политичката ситуација на европскиот континент…“

Звучи како фрагмент од минатото? Да, но тоа е од сегашноста. Зборовите се на портпаролката на руската дипломатска служба Марија Захарова, предупредувајќи дека 77 години по Германија на Адолф Хитлер, Германија на Олаф Шолц ќе ја дестабилизира Европа.

Гневот на Русија, принудена да ги гледа последиците во Европа од инвазијата на Украина, е уште еден доказ дека Германија ги изненади сите. Три дена по почетокот на војната, германскиот канцелар и ги изговори на Москва најсилните зборови изречени од лидер во Берлин во последните децении.

Тој потоа најави двојно зголемување на трошоците за одбрана и вети оружје на Киев – па дури и ако дел од оваа опрема се одложи, под услов да биде настан сам по себе. Речиси една недела претходно, „Северен тек 2“ беше стопиран, а со тоа и главниот столб на односите Берлин – Москва: енергијата.

Навистина, Берлин нема да се обиде да стане нуклеарна сила, ниту пак ќе сака Бундесверот да служи за друга кауза освен да ја брани Германија, и на потребите на ЕУ и НАТО. Меѓутоа, промената значи раскинување на политиката на невооружување, која стана традиција.

Германија се сметаше за слаба алка во односите на ЕУ со Русија – секогаш прагматична, секогаш барајќи дијалог. Не само што пропадна овој пристап, иронично наречен „Putinverstehen“ (Putinverstehen – „разбирање на Путин“), чувството е дека надареноста на Берлин со посебни вештини да ја сфати позицијата на Москва и мекиот пристап кон неа, исто така пропадна. Ставовите во општеството да се бараат врски со Русија пропаднаа.

Со нив пропадна табу старо 77 години, тоа значи дека Германија повторно се вооружува. Три месеци по неговиот говор во Бундестагот, Шолц изговори уште една значајна фраза кога опозицијата и трите владејачки партии ја поддржаа иницијативата: германската армија ќе биде најголема во Европа.

Незамисливиот процес пред војната во Украина, кој Русија го нарекува „ремилитаризација“, всушност е компензација за сите години во кои Бундесверот беше намерно запоставен. Како ќе се случи промената?

Се формира огромен фонд, за кој се издвојуваат 100 милијарди евра – веројатно е повеќе од годишниот буџет на руската армија. За таа цел мораше да се промени уставот (за да не се прекрши).

Во фондот се очекуваат барем неколку големи ставки, кои нема да бидат предмет на „должничка кочница“ (уставно ограничување на државните заеми), според ТВ АРД: 40,9 милијарди евра за авијација и купување на Еурофајтер, Ф-35 и други борбени авиони, вкл. 4 милијарди за хеликоптерите на Боинг да го заменат стариот Сикорски;

16,6 милијарди евра за создавање на нов европски тенк и обновување на копнените сили; 19,3 милијарди евра – модернизација на флотата со корвети, фрегати, подморници и други; 20,7 милијарди евра за радио станици за шифрирање и трансформација на командни и контролни системи; 2 милијарди – за облека и лична опрема; 500 милиони – за истражување.

Прашањето за радио станиците е болно за Бундесверот бидејќи Германија нема таква опрема, а германските војници во мисии во земји како Мали веќе се потпираа на нивните партнери. Меѓу набавките ќе биде и нов систем за противвоздушна одбрана.

Меѓу земјите со најголеми трошоци, 100 милијарди евра не се малку ниту за богатата Германија, ако се погледне големината на нејзината економија: номинална вредност од 3,3 трилиони евра за 2020 година според националната статистика.

Овие средства нема да се трошат за една година, туку за неколку и ќе се додадат на 50-те милијарди евра кои веќе беа планирани во редовните буџети за одбрана и пред војната во Украина. Со овие средства, Берлин се надева дека ќе ги пополни празнините во армијата на најголемата европска економија, предизвикани со хронично недоволно финансирање – па дури и занемарување – во ерата по Студената војна. Нејзиниот број се намали за 60% во овој период – од 500 на 200 илјади луѓе.

Процесот на доопремување на секој војник ќе биде завршен со новите средства до 2025 година – шест години пред предвиденото, се вели во говорот на министерката за одбрана Кристин Ламбрехт во Бундестагот. Социјалдемократите на Шолц потврдија дека целта на НАТО за воени трошоци од 2% од бруто домашниот производ годишно – сега неисполнета од Германија – веројатно нема да биде исполнета секоја година поради флуктуации во воените нарачки. Во исто време, самиот пристап кон целта ја менува топ листата на вооружени земји во светот.

Германија беше трета по трошоците за одбрана во 2021 година – 50 милијарди евра, по Велика Британија (што е еквивалент на речиси 64 милијарди долари) и Франција, или 2,7% од глобалните воени трошоци. Со два отсто од бруто домашниот производ (сега неисполнет), Берлин би достигнал 80 милијарди долари или повеќе од Лондон и Париз заедно. Со други зборови, веројатноста за нивно претекнување останува дури и ако не се допре прагот.

Стокхолмскиот меѓународен институт за мировни истражувања (СИПРИ) проценува дека 2% од БДП на Германија е 75,5 милијарди евра до 2022 година и треба да биде 85,6 милијарди во 2026 година. За пет години (а не во сега најавените три години), што би ја направило инвестицијата поефикасна, ќе бидат потребни повеќе инвестиции (над сто милијарди) за да се одржи целта, но дури и да се остане под неа ќе го направи германскиот воен буџет поголем отколку тој на Британците.

Уште едно скршено – и самонаметнато – табу: Германија не можеше да потроши најмногу на оружје за да не тропне на вратата на споменот на Третиот Рајх.

Спроведувањето на овој план, напротив, ќе ги направи германските воени трошоци трети по големина во светот по САД и Кина (беа седми во 2020 година). Патем, посветеноста на НАТО дојде откако Русија го анектираше Крим во 2014 година, по четврт век кратење на трошоците за одбрана по Студената војна. Осум години подоцна, Германија сигнализираше дека сериозно ја сфаќа оваа цел.

Ова беше една од причините за гневната руска реакција и коментарите и на Захарова и на Кремљ за „ремилитаризација“ на Германија. Да не беше војната во Украина, одлуката веројатно ќе ги разбудеше сеќавањата на времето кога Адолф Хитлер ја градеше една од најголемите војски во светот.

„Демоните од Втората светска војна не само што ја уништија германската армија, туку оставија остаток на срам околу нејзината идна армија“, изјави воениот експерт Константин Висман за американското јавно радио НПР. Всушност, можете да видите дека многу од проблемите што сега ги има германската армија, во извесна смисла, произлегуваат од тоа време, бидејќи никогаш не се чувствувавме удобно да имаме толку силна германска војска.

Константин Висман, воен експерт смета дека сто милијарди можеби не се доволни за трошоците што ги најави Шолц и кои се веќе одобрени од Бундестагот, но тоа би била голема реформа во Бундесверот, познат по својата бескрајно гломазна бирократија. Долгогодишните заштеди на штедење во Бундесверот го поставуваат прашањето дали сумата потребна за доволно зајакнување на германскиот капацитет е далеку од поголема. Анализите покажуваат дека ќе бидат потребни години за да се модернизира Бундесверот, но и да се надмине идејата дека германските сили понекогаш може да бидат неизбежни.

Со други зборови, канцеларот ги удвојува парите за одбрана, но пред одлуката тоа беше многу помалку отколку што беше потребно за предизвиците со кои се соочува Бундесверот. Шолц, сепак, го нарече зајакнувањето на Бундесверот „вистински одговор на пресвртот што започна со рускиот напад врз Украина“.

Според него, „ова ќе придонесе за зголемување на безбедноста на Германија и Европа“. Ваквиот потег не беше тема ниту на минатогодишните избори, кои ги доведоа социјалдемократите на власт на чело на коалицијата на Зелените и Либералите. Сепак, за време на гласањето минатата есен, Германците не се чувствуваа загрозени со години. Тоа се смени.

„Поактивната улога“ во европската одбрана е долгогодишно барање од другите земји во евроатлантската заедница до експерти на различни нивоа.

Денес, другите европски земји (дури и Полска) всушност очекуваат одговорност од Германија пропорционална на нејзиниот економски товар – 25% од БДП на ЕУ. Тоа беше пред десет години, кога полскиот министер за надворешни работи Радослав Сикорски рече: „Помалку се плашам од германската моќ отколку од нејзината неактивност“.

Начинот на кој ќе биде примен пресвртот на Берлин во Париз, Прага и Варшава ќе биде дополнителен доказ за секој што се сомнева дека мировниот проект наречен Европска унија постигнал некои од своите цели.